انواع شخصیت انسان و نقش تست های شخصیت شناسی در شناخت خود
به گزارش وبلاگ پلاک 9، شخصیت چیست؟
شخصیت یکی از مفاهیم پایه و کلیدی در علوم روانشناسی و جامعه شناسی است که تاثیر فراوانی بر زندگی روزمره افراد دارد. این مفهوم گسترده شامل مجموعه ای از ویژگی ها، رفتارها، باورها، احساسات و تمایلات است که هر فرد را از دیگران متمایز می نماید. درک شخصیت می تواند به افراد یاری کند تا روابط اجتماعی و حرفه ای خود را بهبود بخشند و در مسیر رشد و توسعه فردی گام بردارند.
شکل گیری شخصیت نتیجه تعامل عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، فرهنگ، محیط و تجربیات شخصی است. این عوامل نه تنها رفتارهای انسان را معین می کنند، بلکه نقش مهمی در واکنش های او به محیط های مختلف ایفا می کنند. در این مقاله به آنالیز تعریف شخصیت، نحوه شکل گیری آن و عوامل موثر بر آن خواهیم پرداخت.
تعریف شخصیت در روانشناسی
در روانشناسی، شخصیت به عنوان مجموعه ای از ویژگی ها و الگوهای رفتاری تعریف می گردد که در طول زمان پایدار بوده و به فرد هویتی منحصربه فرد می بخشند. این الگوها شامل احساسات، افکار و رفتارهایی هستند که نحوه تعامل فرد با دیگران و محیط اطراف را شکل می دهند.
زیگموند فروید، یکی از بنیان گذاران علم روانکاوی، نظریه ای مشهور در مورد ساختار شخصیت ارائه نموده است. او شخصیت را به سه عنصر اصلی تقسیم می کند:
ID (هویت): شامل تمایلات غریزی و ناخودآگاه انسان است.
Ego (من): واسطه ای است که کوشش می کند میان تمایلات ID و قوانین اجتماعی (Superego) تعادل برقرار کند.
Superego (فراخود): کننده وجدان و اصول اخلاقی است که رفتارهای فرد را کنترل می کند.
به اعتقاد فروید، تعامل این سه عنصر موجب ایجاد شخصیت و شکل گیری رفتارهای انسانی می گردد.
عوامل موثر بر شکل گیری شخصیت
شخصیت افراد به واسطه ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی شکل می گیرد. بعضی از مهم ترین این عوامل عبارتند از:
1. عوامل ژنتیکی
ویژگی های ارثی و ژنتیکی می توانند تاثیر زیادی بر شخصیت فرد داشته باشند. بعضی از این ویژگی ها شامل سطح اضطراب، تمایلات عاطفی و حتی توانایی های شناختی هستند که از والدین به ارث می رسند.
2. تجربیات زندگی
تجربیات زندگی، به ویژه در دوران کودکی، تاثیر عمیقی بر شکل گیری شخصیت دارند. خاطرات، روابط، موفقیت ها و شکست ها می توانند باورها و الگوهای رفتاری فرد را شکل دهند.
3. محیط خانوادگی
محیط خانواده یکی از مهم ترین عوامل در شکل گیری شخصیت است. تربیت، روابط والدین با بچه ها و ارزش هایی که در خانواده آموزش داده می گردد، تاثیر مستقیمی بر شخصیت افراد دارد.
4. فرهنگ و اجتماع
ارزش ها و هنجارهای فرهنگی که فرد در آن زندگی می کند، می توانند رفتارها و شخصیت او را تحت تاثیر قرار دهند. فرهنگ معین می کند که چه چیزی در یک جامعه قابل قبول است و این امر می تواند بر تصمیم گیری و الگوهای رفتاری فرد تاثیر بگذارد.
5. محیط کاری و تحصیلی
تجربیات در محیط های کاری و تحصیلی، به ویژه در دوران بزرگسالی، نقش مهمی در شکل گیری شخصیت دارند. نحوه برخورد با همکاران، اساتید یا هم کلاسی ها می تواند موجب توسعه یا تغییر ویژگی های شخصیتی گردد.
اهمیت شناخت شخصیت
شناخت شخصیت نه تنها به درک بهتر خود و دیگران یاری می کند، بلکه در بهبود روابط اجتماعی، موفقیت شغلی و ارتقای کیفیت زندگی نیز نقش موثری ایفا می کند. از این رو، ابزارها و روش های متعددی برای ارزیابی شخصیت طراحی شده اند که در ادامه مقاله به آن ها خواهیم پرداخت.
انواع شخصیت در انسان
یکی از موضوعات مهم در روانشناسی، آنالیز و طبقه بندی انواع شخصیت ها است. این طبقه بندی ها یاری می کنند تا افراد با ویژگی های شخصیتی خود بیشتر آشنا شوند و درک بهتری از رفتارها و واکنش های خود داشته باشند. در ادامه به بعضی از رایج ترین انواع شخصیت و دسته بندی های مرتبط با آن می پردازیم.
1. شخصیت درون گرا و برون گرا
این دسته بندی یکی از شناخته شده ترین انواع شخصیت است که بر اساس نحوه تعامل فرد با محیط اطراف تعریف می گردد:
درون گرا: افراد درون گرا تمایل دارند انرژی خود را از تنهایی و فعالیت های فردی کسب کنند. این افراد معمولاً محتاط، ساکت و اهل تفکر هستند.
برون گرا: برعکس، افراد برون گرا انرژی خود را از تعامل با دیگران می گیرند. آن ها اجتماعی، پرشور و علاقه مند به فعالیت های گروهی هستند.
2. شخصیت شهودی و حسی
این دسته بندی بر اساس نحوه پردازش اطلاعات افراد صورت می گیرد:
شهودی: افرادی که اطلاعات را به صورت کلی و به وسیله تخیل و شهود پردازش می کنند.
حسی: افرادی که به جزئیات توجه بیشتری دارند و اطلاعات را بر اساس واقعیت و تجربه مستقیم تحلیل می کنند.
3. شخصیت منطقی و احساسی
نحوه تصمیم گیری یکی دیگر از جنبه های مهم شخصیت است:
منطقی: این افراد بر اساس تحلیل و منطق تصمیم گیری می کنند و احساسات را در تصمیمات خود کم رنگ می بینند.
احساسی: افرادی که بر اساس احساسات و ارزش های شخصی خود تصمیم می گیرند و به روابط و تاثیر تصمیمات بر دیگران اهمیت می دهند.
4. شخصیت ادراکی و قضاوتی
این دسته بندی به نحوه سازماندهی زندگی و کارها مربوط می گردد:
ادراکی: افرادی که به انعطاف پذیری و آزادی عمل علاقه دارند و ترجیح می دهند در لحظه تصمیم گیری کنند.
قضاوتی: افرادی که ساختار و برنامه ریزی دقیق را ترجیح می دهند و به نظم و انضباط پایبند هستند.
تست های شخصیت شناسی
برای درک بهتر شخصیت افراد و ویژگی های آن، تست های مختلفی طراحی شده است که هر کدام از آن ها اهداف خاصی را دنبال می کنند. در ادامه به بعضی از معروف ترین این تست ها اشاره می کنیم.
1. تست MBTI
تست MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) یکی از پرکاربردترین ابزارهای شخصیت شناسی است. این تست افراد را بر اساس چهار بعد اصلی دسته بندی می کند:
درون گرا یا برون گرا
شهودی یا حسی
منطقی یا احساسی
ادراکی یا قضاوتی
نتیجه این تست افراد را در یکی از 16 تیپ شخصیتی قرار می دهد و می تواند برای شناسایی نقاط قوت، ضعف و الویت های شغلی و شخصی مفید باشد.
2. تست DISC
این تست بر چهار ویژگی اصلی تمرکز دارد: تسلط، تاثیرگذاری، ثبات و وظیفه شناسی. تست DISC به افراد یاری می کند تا نقاط قوت خود را در کار تیمی، رهبری و تصمیم گیری شناسایی کنند.
3. تست Big Five
مدل پنج عامل بزرگ شخصیت (Big Five) یکی از کامل ترین مدل های ارزیابی شخصیت است که شامل پنج بُعد اصلی می گردد:
برون گرایی
توافق پذیری
وظیفه شناسی
ثبات عاطفی
فکر باز
این تست برای تحقیقات روانشناسی و ارزیابی شخصی بسیار مفید است.
تاثیر فرهنگ و اجتماع بر شخصیت
فرهنگ و اجتماع نقش مهمی در شکل گیری و توسعه شخصیت ایفا می کنند. ارزش ها، هنجارها و انتظارات فرهنگی می توانند ویژگی های شخصیتی را تغییر دهند یا تقویت کنند. به عنوان مثال:
در جوامع جمع گرایانه، افراد تمایل بیشتری به شخصیت های همیار و اجتماعی دارند.
در مقابل، جوامع فردگرا استقلال و خودمختاری را ترویج می دهند که می تواند منجر به توسعه شخصیت های مستقل گردد.
شخصیت و اختلالات شخصیتی
گاهی اوقات شخصیت فرد به گونه ای شکل می گیرد که با عملنمودهای روزمره، روابط اجتماعی یا کیفیت زندگی او تداخل پیدا می کند. در چنین شرایطی ممکن است اختلالات شخصیتی مطرح شوند. بعضی از اختلالات رایج عبارتند از:
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
پرسش های متداول درباره شخصیت
آیا شخصیت در طول زمان تغییر می کند؟
بله، در حالی که بعضی ویژگی های شخصیتی ثابت هستند، عوامل محیطی و تجربیات زندگی می توانند به مرور زمان تغییراتی در شخصیت ایجاد کنند.
تست های شخصیت شناسی چقدر دقیق هستند؟
دقت تست ها به ابزار مورد استفاده و نحوه تفسیر نتایج بستگی دارد. بهتر است از تست های معتبر و با هدایت متخصصان استفاده گردد.
آیا شخصیت قابل تغییر است؟
تغییر شخصیت امکان پذیر است، اما احتیاج به زمان، آگاهی و کوشش دارد. تغییرات عمدتاً در پاسخ به تجربیات زندگی و محیط صورت می گیرند.
منبع: هفت گنج