چرا باران های موسمی فاجعه شد؟
به گزارش وبلاگ پلاک 9، بروز باران های موسمی در تابستان پدیده ای طبیعی است، ما انسان ها آنرا به فاجعه تبدیل می کنیم؛ با تصرف بستر رودخانه راه را برروی آب می بندیم، در واقع دستگاه ها با ترک فعل و مردم با توجه نکردن به هشدار ها و رفتار های ساده انگارانه، وضعیتی را ایجاد کردند که اکنون در کشور با آن روبرو هستیم.
به گزارش ایرنا، چند روزی است که کشور در بخش های مختلف جنوب، مرکز، غرب و شرق درگیر باران های سیل آسا است به طوری که هر لحظه از گوشه و کنار خبری از مفقود شدن و جانباختن مردم، تخریب اماکن و ساختمان ها یا غوطه ور شدن خودرو ها در سیل به گوش می رسد؛ حتما در این مدت فیلم های زیادی از پراکنده شدن ناگهانی جمعیتی که در کنار و بستر رودخانه ها اتراق نموده بودند، مشاهده کردید؛ قطعا در نگاه اول تماشا خودرو های شناور در آب و چهره افرادی که ترسیده اند، متاثرنماینده است؛ اما با کمی دقت به فیلم ها و عکس ها می توان دید که آب دارد جهت خودش را می رود و از بستر طبیعی خود خارج نشده، این ما انسان ها هستیم که جهت عبور را تصرف و تنگ نموده ایم و با زیاده خواهی حتی از بستر رودخانه ها هم نگذشتیم.
بروز باران های موسمی در فصل تابستان امری طبیعی است، در واقع این سیلاب ها نتیجه پدیده مانسون یا همان باران های موسمی است، یعنی بارش هایی که به صورت فصلی شکل می گیرد و در شبه قاره هند به پدیده مانسون معروفند، از آنجا که بارش های موسمی که برای کشور ما در فصل تابستان در جنوب شرق شکل می گیرد و عمده رطوبت آن از اقیانوس هند و دریای عمان تامین می گردد از این رو در کشور ما هم به مانسون معروف است، این در حالی است که کارشناسان معتقدند باران های موسمی نعمت بزرگی برای محیط زیست و منابع آبی است، اما چرا هر ازگاهی با وقوع آن در کشور تعبیر بلا از آن می گردد و جان و مال مردم متاثر از این بلا؟
جمعیت هلال احمر اعلام نموده که 385 نقطه از کشور، 20 استان، 111 شهرستان و 29 محور مواصلاتی متاثر از سیلاب است و تا به امروز در جریان این سیلاب ها 69 نفر جان خود را از دست داده و تا این لحظه 20 نفر همچنان مفقود هستند این در حالی است که می توان با برنامه ریزی و مهمتر از همه به رسمیت شناختن سهم طبیعت، از این بلا ها جلوگیری کرد و حتی از آن به نفع خود بهره برد، چون به هر حال حجم زیادی از سیلاب در کشور روان می گردد که در این شرایط خشکسالی و بی آبی بیشتر تالاب ها و دشت ها، نعمت بزرگی است.
سازمان هواشناسی در تحلیلی از شرایط باران های سیلابی اعلام نمود که 30درصد بارش های یک سال زاهدان در مدت چند ساعت بارید و رکورد 60 ساله بارش های تابستان در زاهدان شکسته شد؛ در استهبان استان فارس سیل بیش از 20 کشته بر جای گذاشت که بیشتر آن ها در کنار و در بستر رودخانه ها اتراق نموده بودند تا گرمای تابستان را در چند ساعتی با نسیم رودخانه از تن به در نمایند، اما می بینیم که فاجعه رخ داد؛ در شهرستان فیروزکوه هم سیل خسارات زیادی به بار آورد به طوری که بر اساس اعلام استانداری تهران سیلاب در منطقه حبله رود شهرستان فیروزکوه در روستا های زرین دشت، مزداران و آتشان، 10 کشته، 16 مفقودی و 12 مصدوم داشت؛ این جان هایی است که از دست می رود و غیر قابل جبران است، در حالی که با معین حدود بستر رودخانه ها و جلوگیری از ساخت و ساز و حضور مردم در آن می توان از فاجعه جلوگیری کرد.
جالب تر این است که چنین قانونی از سال 1361 در کشور وجود دارد و آیین نامه آن هم موجود است، هیات وزیران در جلسه مورخ 11/8/1379 بنا به پیشنهاد شماره 100/31/48556 مورخ 3/8/1379 وزارت نیرو و به استناد ماده (51) قانون توزیع عادلانه آب ـ مصوب 1361 ـ آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها، انهار، مسیل ها، مرداب ها، برکه های طبیعی و شبکه های آبرسانی، آبیاری و زهکشی را تصویب کرد که در ماده 2 این قانون شرکت های آب منطقه ای مکلف شدند با توجه به امکانات، حد بستر و حریم رودخانه ها، انهار، مسیل ها، مرداب ها و برکه های طبیعی موجود در حوزه فعالیت خود را با برنامه ریزی تعیین و با اعزام کارشناس یا کارشناسان ذیصلاح طبق مقررات این آیین نامه معین نمایند.
هزینه سدسازی ده ها برابر بیشتر از اعتبار مورد احتیاج معین حریم بستر رودخانه ها
محمد درویش رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در این باره گفت: این بارندگی ها به دلیل اینکه عمدتا در منطقه های می بارد که ما دارای آبخوان های درشت دانه و چاله های کویری هستیم، از این رو به بهبود وضع محیط های آبی و تالاب ها به خصوص در منطقه جازموریان، بلوچستان و جنوب کرمان یاری می نماید، نباید نگران این باشیم که این حجم آب هدر برود و وارد پهنه های کویری، خلیج فارس و دریای عمان گردد، در مجموع ماهیت سیلاب ها شست و شوی خاک و بهبود قابلیت تاب آوری و حاصلخیزی است و باید با همین قدرت روان حرکت کند.
وی اضافه نمود:، اما چیزی که نگرانی ایجاد می نماید این است که ما به حریم سیلابی رودخانه ها احترام نمی گذاریم، در بستر سیلابی رودخانه ها کشت و کار و ساخت و ساز می کنیم و بعد با خسارت روبرو می شویم این خسارت ها نه ناشی از ماهیت سیل که ناشی از عدم درک ما از قوانین حاکم بر طبیعت است.
پژوهشگر حوزه منابع طبیعی به اجرای طرح معین حریم سیلابی رودخانه ها از سوی وزارت نیرو اشاره نمود و گفت: این طرح از زمان برنامه 5 ساله چهارم توسعه بر زمین مانده و از آن موقع تا به امروز هنوز 60 درصد این حریم هم معین نشده است، وزارت نیرو دلیل کندی کار را کمبود منابع اقتصادی اعلام می نماید در حالی که پول لازم برای اجرای این طرح حدود 800 میلیارد تومان است که تقریبا کمتر از یک صدم پولی است که برای سد بختیاری در استان لرستان هزینه شده است.
وی اظهارداشت:، اما 10 سال است که گفته می گردد پول مورد احتیاج برای اجرای طرح معین حریم سیلابی رودخانه ها موجود نیست؛ در حالی که ده ها برابر این پول برای سدسازی هزینه شده است. به نظر این بیشتر شبیه بهانه است، این امر باید به مطالبه تبدیل گردد تا هر چه زودتر حریم سیلابی رودخانه ها تعیین گردد و بر اساس این حریم اجازه ساخت و ساز، ورود و تجاوز داده نگردد آن وقت شاهد این خواهیم بود که سیل ها به تاب آوری سرزمین بدون نگرانی از خسارت به مردم و سازه های زیر بنایی یاری می نمایند.
قانون معین حریم سیلابی رودخانه ها جزو وظایف وزارت نیرو است، این طرح از زمان برنامه 5 ساله چهارم توسعه بر زمین مانده و از آن موقع تا به امروز هنوز 60 درصد این حریم هم معین نشده استدرویش تاکید نمود: سیل از قدیم در فرهنگ ایران به نعمت معروف بود، اما ما با نابخردی این نعمت را به نقمت تبدیل کردیم، در واقع ماهیت طبیعی سیلاب ها این است که در زمین نفوذ می نمایند، برای این کار احتیاجی به یاری دستی نیست، انسان ها فقط به قوانین طبیعت احترام بگذارند کافی است، ما کشوری هستیم که آبخوان های بسیار زیادی داریم، زمانی عبدالناصر رییس جمهور وقت مصر گفته بود که اگر در مصر هم مانند ایران آبخوان های درشت دانه بود ما هرگز سد اسوان را نمی ساختیم، در واقع مصر شبیه جلگه خوزستان است که به دلیل آبرفت های ریزدانه امکان حفر چاه و آبخوان در آن وجود ندارد، اما بیشتر منطقه ها ایران در استان های کرمان، یزد، اصفهان و هرمزگان مستعد نفوذ آب در آبخوان ها هستند و این سیل ها به ارتقاء این ماجرا یاری می نمایند، ما فقط باید کوشش کنیم پوشش های گیاهی را حفظ کنیم که حفظ آن باعث می گردد ضریب هرزآب کاهش یابد و به این ترتیب تاب آوری حفظ گردد.
وی تاکید نمود: به طور طبیعی قدرت نفوذ آب در آبخوان های درشت دانه بیشتر است، در آبخوان های آبرفتی اصلا سفره های زیر زمینی شکل نمی گیرد مانند منطقه ها جلگه ای ما در خوزستان یا بعضی از جلگه ها در میناب، آنجا نمی توانیم آب را در زمین نفوذ دهیم، اما در جا هایی که آبرفت درشت دانه است این امکان وجود دارد، الان اشتباهی که در سد سیوند کردند این است که مخزن سد را در آبرفت درشت دانه ساختند در نتیجه آب هیچ وقت پشت مخزن جمع نمی گردد و مدام نفوذ می نماید.
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با اشاره به اینکه نباید با توجه به ریزش فراوان باران در بخش هایی از کشور دچار اشتباه شویم گفت: در مجموع در استان های جنوبی ما به ویژه هرمزگان و کرمان میانگین ریزش های آسمانی سال جاری با 130 درصد بیشتر به مراتب بیشتر از میانگین 50 ساله بوده و این بارندگی های اخیر هم باعث می گردد باز این افزایش میانگین خودش را بیشتر نشان دهد و این باعث می گردد که میانگین کل بارندگی سال جاری کشور به دلیل بارندگی هایی که در منطقه ها جنوبی کشور اتفاق افتاده به حد طبیعی نزدیک گردد؛ نباید ما به غلط تصور کنیم که تمام کشور سال جاری از لحاظ بارش وضع طبیعی داشته است، در واقع این بارش ها باعث شد میانگین بارندگی کشور به مرز طبیعی برسد، اما در بخش های قابل توجهی از زاگرس، ایران مرکزی، شرق ایران میانگین بارندگی ها خیلی کمتر از میانگین بلندمدت بوده است و خشکی و کم آبی بیشتر بخش ها را تهدید می نماید.
باران های موسمی طبیعی است، شدید آن مشکل ساز است
بعلاوه رئیس مرکز ملی پیش بینی سازمان هواشناسی کشور درباره دلیل این سیل ها پدیده مانسون به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: پدیده مانسون در واقع همان بارش های موسمی است یعنی بارش هایی که به صورت فصلی شکل می گیرد، مانسون در منطقه ها مختلف به نام های مختلف شناخته می گردد، اما نام مانسون بیشتر بر روی شبه قاره هند معروف است، بارش های موسمی که برای ما در فصل تابستان در جنوب شرق کشور شکل می گیرد عمده رطوبتش از اقیانوس هند و دریای عمان است برای همین به جای باران های موسمی به آن مانسون می گویند که با همان نامی که در شبه قاره هند معروف است در کشور ما هم شناخته می گردد.
این مقدار بارش خیلی معمولی نیست، اما اینکه بی سابقه و یا کم سابقه باشد بعد از خاتمه بارندگی تعیین می گرددصادق ضیاییان اضافه نمود: مکانیزم مانسون در کشور به این صورت است که رطوبت مورد احتیاج خود را از روی دریا های جنوبی مانند خلیج فارس و دریای عمان تامین می نماید که عمدتا منطقه ها جنوب شرق از جمله سیستان و بلوچستان، شرق هرمزگان و جنوب کرمان را تحت تاثیر قرار می دهد، اما زمانی که مانند پدیده ای که الان کشور درگیر آن است، خیلی شدت داشته باشد بخش های وسیع تری از کشور را دربر می گیرد، در مجموع وقوع باران های موسمی طبیعی است، اما وقتی شدید می گردد مشکل ایجاد می نماید.
وی درباره اینکه آیا چنین حجم بارشی بی سابقه بوده است اضافه نمود: ممکن است بارندگی از آن چیزی که اکنون بر اساس مدل های هواشناسی پیش بینی شده کمتر و یا بیشتر باشد بنابراین باید صبر کنیم که بارش ها تمام گردد بعد با یک دوره آماری مقایسه شوند تا تعیین گردد که آیا بارش ها کم سابقه و یا بی سابقه بوده است، البته قطعا این مقدار بارش خیلی معمولی نیست، اما اینکه بی سابقه و یا کم سابقه باشد بعد از خاتمه بارندگی تعیین می گردد.
وی درباره تاثیر تغییر اقلیم در رژیم بارش های موسمی گفت: این سامانه ای که الان در کشور فعال است فی نفسه اثر مستقیم تغییر اقلیم نیست، اما می تواند اثر ثانویه باشد در واقع چیزی که اتفاق می افتد همان مکانیزیم باران های موسمی است، اما تقویت شده آن روی کشور ما اتفاق افتاده است، مباحث تغییر اقلیم یکی این است که بارش ها خارج از سطح نرمال افزایش می یابد.
ضیاییان ادامه داد: در مجموع خاصیت بارش های موسمی سیل آسا بودن است، در جنوب شرق کشور در یک ماه گذشته بار ها و بار ها سیل آمده است آن چیزی که الان با آن روبرو هستیم پهنه اثر سیل است که بسیار گسترده تر و شدت آن بسیار زیاد شده است بنابراین به نظر مساله خاصی است که می توان گفت دلیل شدید شدن آن قوت گرفتن باران های موسمی است، در واقع مکانیزی که باعث تشدید بارش های موسمی می گردد شدید تر شده است، تغییر رطوبت بیشتری دارد صورت می گیرد و ناپایداری ها بیشتر شده است که می تواند به تاثیر تغییر اقلیم برگردد.
وی گفت: گاهی در نقشه های هواشناسی چندین عامل دست به دست هم می دهند تا اتفاقی رخ دهد یا تشدید گردد. در بارش های اخیر هم همینطور است در واقع چند عامل از جمله نفوذ جریانات رطوبتی از روی دریا ها در اثر جریانات سطح زمین بر روی منطقه ما و فلات مرکزی کشور شدت گرفته که باعث شد پدیده مانسون در نقاط مختلف کشور با شدت رخ دهد.
در مجموع خاصیت بارش های موسمی سیل آسا بودن است، در جنوب شرق کشور در یک ماه گذشته بار ها و بار ها سیل آمده است آن چیزی که الان با آن روبرو هستیم پهنه اثر سیل است که بسیار گسترده تر و شدت آن بسیار زیاد شده است بنابراین به نظر مساله خاصی است که می توان گفت دلیل شدید شدن آن قوت گرفتن باران های موسمی است
رئیس مرکز ملی پیش بینی سازمان هواشناسی کشور گفت: تغییر اقلیم یک فرایند بلندمدت 20، 40 و 50 ساله است و یکی از اثراتش افزایش دما است، مثلا الان نسبت به 50 سال پیش میانه دمای کشور 2 درجه افزایش یافته است که اثراتش می تواند خشکی، بارش های شدید، افزایش تعداد دفعات سیل و بارش های جنوبی کشور باشد، همه این ها تبعات تغییر اقلیم است بنابراین نباید از وقوع آن ها تعجب کنیم، اما باید خود را با آن سازگار کنیم تا کمترین آسیب متوجه کشور گردد.
وی درباره امکان پیش بینی شدت بارش های موسمی اظهارداشت: شدت بارش مانسون قابل پیش بینی است و هشدار های قرمز و نارنجی که صادر می گردد به همین دلیل است، اما آن چیزی که عدم قطعیتش بالاست، مقدار بارش هاست؛ چون بارش هایی که اتفاق می افتد از نوع همرفتی و رگباری است.
منبع: فرارو